Od 1 stycznia 2024 roku zmienią się zasady ubiegania się o świadczenie pielęgnacyjne.
Od nowego roku, pierwszorazowo przyznane uprawnienie do świadczenia pielęgnacyjnego będzie przysługiwało opiekunom osób z niepełnosprawnością wyłącznie do ukończenie przez nie 18 roku życia, a także będzie możliwe łączenie świadczenia pielęgnacyjnego z pracą – bez jakichkolwiek ograniczeń.
Jednocześnie zlikwidowany zostanie specjalny zasiłek opiekuńczy.
Osoby posiadające uprawnienia do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego i zasiłku dla opiekuna – co do zasady – nie stracą swoich uprawnień.
Świadczenie pielęgnacyjne na nowych zasadach
Świadczenie pielęgnacyjne będzie przysługiwać opiekunom osób z niepełnosprawnością wyłącznie do ukończenia przez nie 18 roku życia. Odmiennie od aktualnie obowiązujących zasad, będzie możliwość jednoczesnego pobierania świadczenia pielęgnacyjnego i podjęcia zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej – bez jakichkolwiek ograniczeń. Na możliwość pobierania świadczenia nie będą wpływać także pobierane przez opiekuna świadczenia emerytalno-rentowego.
Istotną zmianą jest umożliwienie pobierania świadczenia pielęgnacyjnego w zwielokrotnionej kwocie w zależności od liczby osób, nad którymi sprawowana jest opieka. W przypadku, gdy opiekun będzie sprawował opiekę nad więcej niż jedną osobą z niepełnosprawnością w wieku do ukończenia 18 roku życia, kwota świadczenia pielęgnacyjnego zostanie podwyższona o 100% na drugą i każdą kolejną osobę. Regulacja ta nie dotyczy jednak wniosków złożonych przez dyrektora placówki opieki zastępczej.
Po ukończeniu 18 roku życia osoba z niepełnosprawnością lub jej przedstawiciel będzie mógł ubiegać się o świadczenie wspierające.
Świadczenie pielęgnacyjne – na podstawie przepisów dotychczasowych | Świadczenie pielęgnacyjne od 1.01.2024 r. | |
Osoby uprawnione | – matka albo ojciec;
– opiekun faktyczny dziecka; – osoba będąca rodziną zastępczą spokrewnioną; – inne osoby, na których ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności |
– matka albo ojciec;
– inne osoby, na których ciąży obowiązek alimentacyjny, a także małżonek; – opiekun faktyczny dziecka; – rodzina zastępcza, osoba prowadząca rodzinny dom dziecka, dyrektor placówki opiekuńczo-wychowawczej, dyrektor regionalnej placówki opiekuńczo-terapeutycznej albo dyrektor interwencyjnego ośrodka preadopcyjnego |
Termin przyznania | na czas nie określony, chyba że orzeczenie o niepełnosprawności zostało wydane na czas określony | do ukończenia przez osobę z niepełnosprawnością 18 roku życia |
Warunki | opiekun nie może podejmować zatrudnienia i innej pracy zarobkowej, otrzymywać świadczeń emerytalno – rentowych, prowadzić gospodarstwa rolnego (dotyczy rolników, małżonków rolnika i domowników) | brak ograniczeń |
Kwota świadczenia | wysokość świadczenia będzie waloryzowana każdego roku w styczniu (w 2023 r. – 2 458 zł, w 2024 r. – 2 988 zł) | wysokość świadczenia będzie waloryzowana każdego roku w styczniu (w 2024 r. – 2 988 zł), ponadto wysokość świadczenia pielęgnacyjnego, zostanie podwyższona o 100% na drugą i każdą kolejną osobę, nad którą sprawowana jest opieka (nie dotyczy dyrektorów placówki opieki zastępczej) |
Kiedy świadczenie nie przysługuje | osoba wymagająca opieki:
– została umieszczona w rodzinie zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej spokrewnionej, rodzinnym domu dziecka albo, w związku z koniecznością kształcenia, rewalidacji lub rehabilitacji, w placówce zapewniającej całodobową opiekę, w tym w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym, z wyjątkiem podmiotu wykonującego działalność leczniczą, i korzysta w niej z całodobowej opieki przez więcej niż 5 dni w tygodniu; – pozostaje w związku małżeńskim, chyba że współmałżonek legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności; – ma przyznane prawo do świadczenia wspierającego; na osobę wymagającą opieki: – inna osoba ma ustalone prawo do wcześniejszej emerytury; – jest ustalone prawo do dodatku do zasiłku rodzinnego (dodatku wychowawczego), specjalnego zasiłku opiekuńczego, świadczenia pielęgnacyjnego lub zasiłku dla opiekuna; – inna osoba jest uprawniona za granicą do świadczenia na pokrycie wydatków związanych z opieką, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej. osoba sprawująca opiekę: – ma ustalone prawo do emerytury, renty, renty rodzinnej z tytułu śmierci małżonka przyznanej w przypadku zbiegu prawa do renty rodzinnej i innego świadczenia emerytalno-rentowego, renty socjalnej, zasiłku stałego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego lub świadczenia pieniężnego przyznanego na zasadach określonych w ustawie z dnia 8 lutego 2023 r. o świadczeniu pieniężnym przysługującym członkom rodziny funkcjonariuszy lub żołnierzy zawodowych, których śmierć nastąpiła w związku ze służbą albo podjęciem poza służbą czynności ratowania życia lub zdrowia ludzkiego albo mienia, – ma ustalone prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, świadczenia pielęgnacyjnego lub zasiłku dla opiekuna, – podjęła zatrudnienie i inną pracę zarobkową, prowadzi gospodarstwo rolne, – zaprzestała sprawowania osobistej opieki nad osobą niepełnosprawną, |
osoba wymagająca opieki:
– została umieszczona lub przebywa w domu pomocy społecznej, zakładzie opiekuńczo-leczniczym, zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym, placówce zapewniającej całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, o której mowa w przepisach o pomocy społecznej, zakładzie karnym, zakładzie poprawczym, areszcie śledczym albo schronisku dla nieletnich; na osobę wymagającą opieki: – inna osoba jest uprawniona za granicą do świadczenia na pokrycie wydatków związanych z opieką, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej; osoba sprawująca opiekę: – ma ustalone prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, świadczenia pielęgnacyjnego lub zasiłku dla opiekuna; – zaprzestała sprawowania osobistej opieki nad osobą niepełnosprawną, |
Wygaśnięcie prawa | z chwilą śmierci osoby wymagającej opieki | do ostatniego dnia miesiąca po miesiącu, w którym nastąpiła śmierć osoby wymagającej opieki (ta zamiana dotyczy także osób, które zdecydują się pobierać świadczenie na dotychczasowych zasadach) |
Nienależne świadczenie | Katalog ten sam jak dla osób pobierających świadczenie pielęgnacyjne na nowych zasadach od 01.01.2024 r., dodatkowo:
– świadczenie wypłacone za okres, za który osoba wymagająca opieki otrzymała świadczenie wspierające; |
– świadczenie wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie, zawieszenie prawa do świadczenia lub zmniejszenie wysokości przysługującego świadczenia albo wstrzymanie wypłaty świadczenia w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca to świadczenie była pouczona o braku prawa do jego pobierania;
– świadczenie przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą to świadczenie; – świadczenie wypłacone w przypadku, o którym mowa w art. 23a ust. 5, za okres od dnia, w którym osoba stała się uprawniona do świadczeń rodzinnych w innym państwie w związku ze stosowaniem przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, do dnia wydania decyzji o uchyleniu decyzji przyznającej świadczenia rodzinne; – świadczenie przyznane na podstawie decyzji, której następnie stwierdzono nieważność z powodu jej wydania bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa albo świadczenie przyznane na podstawie decyzji, która została następnie uchylona w wyniku wznowienia postępowania i osobie odmówiono prawa do świadczenia; – świadczenia rodzinne wypłacone osobie innej niż osoba, która została wskazana w decyzji przyznającej świadczenia rodzinne, z przyczyn niezależnych od organu, który wydał tę decyzję; |
Tabela 1: Zestawienie świadczenia pielęgnacyjnego –stare i nowe zasady
Osoba pobierająca świadczenie pielęgnacyjne w związku z opieką nad dzieckiem w wieku do ukończenia 18. roku życia i która będzie chciała po 31 grudnia 2023 roku otrzymać świadczenie pielęgnacyjne na nowych zasadach (czyli z możliwością podejmowania zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej) musi po tej dacie zrezygnować z pobierania świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie starych przepisów i złożyć wniosek o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie nowych przepisów. W tym przypadku nie ma już możliwości powrotu do świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie starych przepisów.
Przepisy przejściowe regulujące ochronę praw nabytych
Osoby posiadające na dzień 31 grudnia 2023 roku prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, zasiłku dla opiekuna lub specjalnego zasiłku opiekuńczego, będą mogły pobierać te świadczenia na dotychczasowych zasadach.
Prawo do pobierania świadczeń będzie przysługiwało również opiekunowi, który złożył wniosek o ww. świadczenia i oczekuje na wydanie decyzji przez tut. organ, będzie dotyczyło również spraw pozostających w rozstrzygnięciu przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze lub rozstrzyganych przez sąd.
Opiekunowie zachowają prawo do świadczeń na zasadach obowiązujących także w sytuacji kiedy wygaśnie ważność dotychczasowych orzeczeń osób, nad którymi sprawują opiekę pod warunkiem, że:
- wniosek o nowe orzeczenie o stopniu niepełnosprawności albo o niepełnosprawności zostanie złożony w terminie 3 miesięcy od dnia następującego po dniu, w którym upłynął termin ważności dotychczasowego orzeczenia oraz
- wniosek o ustalenie prawa odpowiednio do świadczenia pielęgnacyjnego albo specjalnego zasiłku opiekuńczego zostanie złożony w terminie 3 miesięcy, licząc od wydania nowego orzeczenia o niepełnosprawności.
W przypadku specjalnego zasiłku opiekuńczego dodatkowym warunkiem kontynuacji wypłaty na dotychczasowych zasadach jest złożenie wniosku o to świadczenie na kolejny okres zasiłkowy w terminie 3 miesięcy od dnia następującego po dniu, w którym zakończył się dotychczasowy okres zasiłkowy.
Świadczenie pielęgnacyjne (w sytuacji opieki nad osobą dorosłą), specjalny zasiłek opiekuńczy przyznane na zasadach dotychczasowych oraz zasiłek dla opiekuna nie przysługują, jeżeli osoba wymagająca opieki będzie miała przyznane prawo do świadczenia wspierającego.
W sytuacji, gdy osoba z niepełnosprawnościami złoży wniosek o ustalenie prawa do świadczenia wspierającego konieczne będzie niezwłoczne poinformowanie o tym fakcie Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, co w konsekwencji będzie skutkować:
- zawieszeniem postępowania o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego, zasiłku dla opiekuna,
- zawieszeniem wypłaty przyznanego już świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego, zasiłku dla opiekuna.
W przypadku gdy Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówi przyznania świadczenia wspierającego lub pozostawi wniosek bez rozpatrzenia – świadczenia zostaną wyrównane od momentu ich wstrzymania oczywiście, jeżeli opiekun nadal spełnia warunki określone w przepisach.
Świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy, zasiłek dla opiekuna, wypłacony opiekunowi za okres, za który osoba wymagająca opieki otrzymała świadczenie wspierające, będzie świadczeniem nienależnie pobranym. Do jego zwrotu wraz z odsetkami będzie zobowiązany opiekun.
Osoba z niepełnosprawnościami, składając w ZUS wniosek o świadczenie wspierające, będzie mogła zdecydować od jakiego miesiąca chce mieć przyznane świadczenie wspierające, dzięki czemu może nie dopuścić do sytuacji otrzymania świadczenia wspierającego za ten sam okres, za który jej opiekun otrzymał w gminie świadczenie opiekuńcze.
Specjalny zasiłek opiekuńczy – uchylony
Z dniem 1 stycznia 2024 roku zostaje uchylony przepisy dotyczący specjalnego zasiłku opiekuńczego. Oznacza to, że od tej daty ten zasiłek nie będzie już przyznawane. Jednak osoby, które na dzień 31 grudnia 2023 roku są uprawnione do pobierania tego świadczenia, o ile są nadal zainteresowane, mogą nadal pobierać świadczenie na dotychczasowych zasadach.
Kontynuowanie wypłaty nie wymaga składania żadnego dodatkowego oświadczenia. W przypadku jednak, gdy zakończy się termin określony w decyzji, warunkiem kontunuowania świadczeń jest złożenie wniosku o wydanie nowego orzeczenia o niepełnosprawności i złożenie wniosku o świadczenie w ściśle określonym terminie.
Zasiłek dla opiekuna
W sprawach nieuregulowanych w ustawie o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów stosuje się odpowiednio obowiązujące do 31 grudnia 2023 r. przepisy ustawy o świadczeniach rodzinnych dotyczące świadczeń pielęgnacyjnych. W tabeli 1 przedstawiono obowiązujące do 31 grudnia 2023 r. przepisy dotyczące świadczeń pielęgnacyjnych – kolumna – Świadczenie pielęgnacyjne – na podstawie przepisów dotychczasowych.
Świadczenie wspierające
Od 1 stycznia 2024 r. wprowadza się nowy rodzaj świadczenia, tj. świadczenie wspierające, które będzie skierowane bezpośrednio do osób z niepełnosprawnościami w wieku po ukończeniu 18 roku życia.
Warunkiem uzyskania świadczenia wspierającego jest uzyskanie decyzji o ustaleniu poziomu potrzeby wsparcia – na poziomie od 70 pkt do 100 pkt. Decyzje o ustaleniu poziomu wsparcia będą wydawały wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności, natomiast przyznawał i wypłacał świadczenie będzie Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
Wprowadzono trzy terminy, od kiedy będzie dostępne świadczenie wspierające:
TERMIN | PUNKTACJA USTALONEGO POZIOMU WSPARCIA |
od 1 stycznia 2024 r. | od 87 do 100 pkt |
od 1 stycznia 2025 r. | od 78 do 86 pkt |
od 1 stycznia 2026 r. | od 70 do 77 pkt |
Tabela 2: Terminy dostępności świadczenia wspierającego w zależności od poziomu wsparcia
Uwaga: wyjątkiem od tak określonego ustawą harmonogramu wejścia w życie ustawy jest art. 64 ustawy, zgodnie z którym osoba wymagająca opieki:
1) na którą przyznano na podstawie przepisów dotychczasowych prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego, albo zasiłku dla opiekuna,
2) na którą przyznano prawo do świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie nowego, obowiązującego od 1 stycznia 2024 roku brzmienia ustawy o świadczeniach rodzinnych
– będzie mogła otrzymać świadczenie wspierające od dnia 1 stycznia 2024 r., także w przypadku, gdy w decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia, potrzebę tę określono na poziomie od 70 do 89 punktów w skali potrzeby wsparcia.
Wysokość świadczenia wspierającego będzie uzależniona od poziomu potrzeby wsparcia. Dla osób z najniższym poziomem wsparcia będzie wynosić 40% kwoty renty socjalnej do maksymalnej wysokości 220% renty socjalnej (będzie to kwota netto czyli bez potrącań na podatek dochodowy czy ubezpieczenie zdrowotne).
Co do zasady świadczenie wspierające będzie przyznawane nie wcześniej niż od dnia ustalenia przez wojewódzki zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności poziomu potrzeby wsparcia – w przypadku wniosków o wydanie decyzji w tej sprawie złożonych w roku 2024, wojewódzkie zespoły orzekające będą ustalać poziom potrzeby wsparcia od dnia złożenia wniosku.
Pakiet osłonowy
Ustawa o świadczeniu wspierającym wprowadziła również szereg regulacji o charakterze osłonowym dla tych opiekunów osób niepełnosprawnych, którzy zaprzestaną pobierać świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy lub zasiłek dla opiekuna w związku z wyborem przez osobę z niepełnosprawnościami świadczenia wspierającego. Obejmują one:
– opłacanie ze środków budżetu państwa składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe oraz zdrowotne za opiekuna osoby z niepełnosprawnością, która pobierać będzie świadczenie wspierające – warunkiem jest wspólne zamieszkiwanie i gospodarowanie opiekuna z osobą z niepełnosprawnościami oraz niepodejmowanie zatrudnienia przez opiekuna; co istotne ww. ubezpieczeniami będą mogli być objęci również ci opiekunowie, którzy wcześniej nie pobierali powyższych świadczeń opiekuńczych warunkiem jest jednak wspólne zamieszkiwanie i gospodarowanie opiekuna z osobą z niepełnosprawnościami otrzymującą świadczenie wspierające oraz niepodejmowanie zatrudnienia przez opiekuna; (objęcie w/w ubezpieczeniami będzie realizowane przez ZUS, na wniosek opiekuna składany do ZUS),
– możliwość uzyskania przez opiekuna zasiłku dla bezrobotnych, a także świadczenia przedemerytalnego.
Ponadto planowane jest również uruchomienie programu aktywizacji zawodowej dla opiekunów, którzy pobierali ww. świadczenia opiekuńcze.
Ustawa z dnia 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20230001429
Świadczenie wspierające oraz zmiany w świadczeniu pielęgnacyjnym – pytania i odpowiedzi – Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej – https://www.gov.pl/web/rodzina/swiadczenie-wspierajace—pytania-i-odpowiedzi
www.zus.pl informacje o świadczeniu wspierającym, wzory wniosków (na dzień przygotowywania niniejszej informacji na stronie www.zus.pl nie znajdowały się żadne informacje dotyczące „świadczenia wspierającego”)
Dodatkowe informacje można uzyskać w Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w Gdowie, Dział Świadczeń Rodzinnych, ul. Myślenicka 2 (wejście od parkingu za byłą szkołą podstawową) od poniedziałku do piątku w godzinach: poniedziałek od 730 do 1700, wtorek od 730 do 1530, środa od 730 do 1530, czwartek – dzień wewnętrzny/bez przyjmowania stron, piątek od 730 do 1400, lub pod numerem tel. 12 284 66 83.
Powyższy tekst ma charakter wyłącznie informacyjny. Szczegółowe zapisy znajdują się w stosownych ustawach.
link informacyjny do strony ZUSu: https://www.zus.pl/-/%C5%9Awiadczenie-wspieraj%C4%85ce-dla-os%C3%B3b-z-niepe%C5%82nosprawno%C5%9Bci%C4%85?p_l_back_url=%2Fwyniki-wyszukiwania%3Fquery%3D%25C5%259Bwiadczenie%2Bwspieraj%25C4%2585ce
informacje dotyczące ustalania potrzeby poziomu wsparcia: https://bip.malopolska.pl/muw,m,427534,wojewodzki-zespol-do-spraw-orzekania-o-niepelnosprawnosci.html